در این دسته‌بندی به بررسی دماسنج یا ترمومتر (Thermometer) پرداخته شده است؛ ابزاری حیاتی و دقیق برای اندازه‌گیری دما که نقش مهمی در پزشکی، صنایع، تحقیقات علمی و کنترل کیفیت ایفا می‌کند. متن علاوه بر معرفی عملکرد کلی دماسنج‌ها و اجزای اصلی آن‌ها، تاریخچه اختراع اولین دماسنج معتبر و استانداردسازی دماسنج‌ها را نیز توضیح می‌دهد و به تفکیک انواع مختلف دماسنج‌ها شامل دماسنج‌های جیوه‌ای، الکلی، دیجیتال، مادون قرمز، بی‌متال و گازی پرداخته و ویژگی‌ها، مزایا و کاربردهای هر یک را معرفی می‌کند. این اطلاعات به خواننده دیدی جامع از دماسنج‌ها و اهمیت آن‌ها در زندگی روزمره و صنایع مختلف ارائه می‌کند.
دماسنج یا ترمومتر (Thermometer) ابزاری دقیق برای اندازه‌گیری دما یا گرادیان دما است و نقش مهمی در صنایع، تحقیقات علمی و پزشکی ایفا می‌کند. عملکرد دماسنج‌ها در مدل‌های کلاسیک مانند دماسنج‌های جیوه‌ای و الکلی بر اساس انبساط و انقباض مایع داخل شیشه انجام می‌شود؛ به این صورت که با افزایش دما، مایع منبسط و با کاهش دما منقبض می‌شود و میزان این تغییرات روی مقیاس درج‌شده روی شیشه خوانده می‌شود.
دماسنج‌ها در صنایع مختلف برای پایش فرآیندهای تولید، کنترل کیفیت و ایمنی تجهیزات استفاده می‌شوند، همچنین در پزشکی برای اندازه‌گیری دمای بدن، در تحقیقات علمی برای پایش شرایط محیطی و آزمایش‌ها و در فناوری‌های نوین مانند دماسنج‌های دیجیتال و مادون قرمز کاربرد دارند. این ابزار با دقت بالا و پاسخ سریع، امکان کنترل دقیق دما و بهینه‌سازی فرآیندها را فراهم می‌کند.
اختراع اولین دماسنج معتبر معمولاً به پزشک ایتالیایی سانتوریو سانتوریو (1561–1636) نسبت داده می‌شود که با تلاش‌های خود در اندازه‌گیری دما و بررسی تغییرات دمای بدن و محیط، پایه‌های اولیه دماسنج‌سازی را ایجاد کرد. با این حال، استانداردسازی و توسعه عملی دماسنج‌ها در طول قرن‌های 17 و 18 تکمیل شد. در اوایل قرن هجدهم، دانشمند هلندی دانیل گابریل فارنهایت با دو نوآوری مهم، انقلابی در تاریخ دماسنج‌ها ایجاد کرد: نخست، اختراع دماسنج جیوه‌ای که به عنوان اولین دماسنج دقیق، کاربردی و پرکاربرد شناخته شد، و دوم، معرفی مقیاس فارنهایت، اولین مقیاس درجه حرارت استاندارد که امکان اندازه‌گیری و مقایسه دماها را به‌صورت دقیق و یکسان در سطح گسترده فراهم کرد. این دستاوردها زمینه‌ساز استفاده گسترده از دماسنج‌ها در پزشکی، تحقیقات علمی و صنایع مختلف شد.
دماسنج‌ها بر اساس روش اندازه‌گیری دما، کاربرد و فناوری ساخت به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند که هر کدام ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند:
دماسنج جیوه‌ای (Mercury Thermometer) ابزاری سنتی برای اندازه‌گیری دما است که از جیوه به‌عنوان مایع حساس به تغییرات حرارت استفاده می‌کند. این دماسنج از یک لوله شیشه‌ای باریک و شفاف تشکیل شده که جیوه داخل آن قرار دارد و با افزایش دما، جیوه منبسط شده و در لوله بالا می‌رود و مقدار دما را روی مقیاس مشخص نشان می‌دهد. دماسنج‌های جیوه‌ای به دلیل دقت بالا و قابلیت اندازه‌گیری دماهای گسترده، در آزمایشگاه‌ها، پزشکی و صنایع مختلف کاربرد داشته‌اند، اما به دلیل سمیت جیوه و خطرات زیست‌محیطی، استفاده از آن‌ها به تدریج محدود و جایگزین دماسنج‌های دیجیتال و الکلی شده است.
دماسنج الکلی (Alcohol Thermometer) نوعی دماسنج مایع است که به جای جیوه از الکل رنگی یا سایر مایعات با نقطه انجماد پایین استفاده می‌کند. این دماسنج شامل یک لوله شیشه‌ای باریک است که مایع داخل آن با تغییر دما منبسط یا منقبض شده و سطح مایع روی مقیاس دمایی، دمای محیط یا نمونه را نشان می‌دهد. دماسنج‌های الکلی به دلیل نقطه انجماد پایین الکل، برای اندازه‌گیری دماهای بسیار پایین مناسب هستند و به‌طور گسترده در آزمایشگاه‌ها، صنایع غذایی، هواشناسی و محیط‌های سرد کاربرد دارند. همچنین، این دماسنج‌ها نسبت به دماسنج‌های جیوه‌ای ایمن‌تر هستند، زیرا الکل سمی نبوده و خطرات زیست‌محیطی کمتری ایجاد می‌کند.
دماسنج دیجیتال (Digital Thermometer) ابزاری پیشرفته برای اندازه‌گیری دما است که به جای مایعات، از سنسورهای الکترونیکی برای تشخیص تغییرات دما استفاده می‌کند. این دماسنج معمولاً شامل یک حسگر حرارتی و نمایشگر دیجیتال است که دما را به صورت عددی و دقیق نشان می‌دهد و قابلیت اندازه‌گیری سریع و آسان را فراهم می‌کند. دماسنج‌های دیجیتال در پزشکی، آزمایشگاه‌ها، صنایع غذایی و محیط‌های صنعتی کاربرد گسترده دارند و به دلیل دقت بالا، قابلیت ذخیره‌سازی داده‌ها و ایمنی بیشتر نسبت به دماسنج‌های جیوه‌ای و الکلی، جایگزین محبوبی برای آن‌ها محسوب می‌شوند.
دماسنج مادون قرمز (Infrared Thermometer) ابزاری پیشرفته برای اندازه‌گیری دما است که بدون نیاز به تماس مستقیم با جسم عمل می‌کند و بر اساس تشعشع حرارتی سطح، دمای آن را تشخیص می‌دهد. این ویژگی باعث می‌شود که بتوان دمای اجسام داغ، متحرک، دور از دسترس یا حساس را به‌صورت سریع و ایمن اندازه‌گیری کرد. دماسنج‌های مادون قرمز معمولاً دارای صفحه نمایش دیجیتال هستند و در صنایع مختلف، به‌ویژه در فرآیندهای صنعتی، سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی، کنترل کیفیت، بهداشت و حتی آشپزی کاربرد دارند. سرعت بالا، دقت مناسب و قابلیت اندازه‌گیری بدون تماس، این ابزار را به گزینه‌ای ایده‌آل برای پایش دمای محیط‌ها و تجهیزات حساس تبدیل کرده است.
دماسنج بی‌متال (Bimetal Thermometer) ابزاری مکانیکی برای اندازه‌گیری دما است که از یک نوار دو فلزی با ضریب انبساط حرارتی متفاوت تشکیل شده است. این نوار در اثر تغییر دما خمیده یا پیچ‌خورده و این حرکت مکانیکی به وسیله عقربه‌ای روی مقیاس دمایی منتقل می‌شود تا دمای محیط یا نمونه را نشان دهد. دماسنج‌های بی‌متال به دلیل ساختار ساده، مقاومت بالا و عدم نیاز به مایعات سمی، در صنایع مختلف از جمله تهویه مطبوع، نیروگاه‌ها، کارخانه‌های شیمیایی و تجهیزات صنعتی کاربرد فراوان دارند و برای اندازه‌گیری دما در بازه‌های وسیع و شرایط سخت محیطی مناسب هستند.
دماسنج گازی (Gas Thermometer) ابزاری دقیق برای اندازه‌گیری دما است که از تغییر فشار یا حجم گاز محبوس‌شده در یک محفظه بسته برای تعیین دما استفاده می‌کند. این نوع دماسنج به دلیل دقت بسیار بالا، توانایی اندازه‌گیری طیف وسیعی از دماها و پاسخ‌گویی سریع، بیشتر در تحقیقات علمی، آزمایشگاه‌های کالیبراسیون و اندازه‌گیری‌های دقیق فیزیکی کاربرد دارد. دماسنج‌های گازی معمولاً برای تعیین دمای استاندارد و مقایسه با سایر ابزارهای اندازه‌گیری مورد استفاده قرار می‌گیرند و به دلیل حساسیت بالا، در صنایع و فرآیندهای روزمره کمتر کاربرد دارند، اما در مواردی که دقت مطلق و قابلیت اعتماد بالای داده‌ها اهمیت دارد، گزینه‌ای ایده‌آل محسوب می‌شوند.
در مجموع، دماسنج‌ها ابزارهایی حیاتی و متنوع برای اندازه‌گیری دما هستند که با توجه به فناوری ساخت و روش عملکرد، در انواع مختلفی از جمله جیوه‌ای، الکلی، دیجیتال، مادون قرمز، بی‌متال و گازی تولید می‌شوند. هر یک از این دماسنج‌ها ویژگی‌ها، مزایا و کاربردهای خاص خود را دارند و بسته به نیاز، دقت مورد انتظار، محیط کاری و شرایط دمایی، انتخاب می‌شوند. از دماسنج‌های سنتی جیوه‌ای و الکلی گرفته تا ابزارهای پیشرفته دیجیتال و مادون قرمز، این ابزارها نقش کلیدی در پزشکی، تحقیقات علمی، صنایع و کنترل کیفیت ایفا می‌کنند و با دقت بالا و پاسخ سریع، امکان پایش، کنترل و بهینه‌سازی فرآیندها را فراهم می‌آورند. در نتیجه، دماسنج‌ها نه تنها ابزار اندازه‌گیری، بلکه عاملی حیاتی در افزایش ایمنی، کارایی و کیفیت در زندگی روزمره و فعالیت‌های صنعتی و علمی محسوب می‌شوند.
شیمی گلس به عنوان نمایند پترومهر آریا اعتماد جنوب با بیش از یک دهه تجربه، تامین‌کننده تخصصی شیشه‌آلات آزمایشگاهی، مواد شیمیایی گرید آزمایشگاهی و ابزار دقیق مورد نیاز صنایع نفت، گاز، پتروشیمی، آب و فاضلاب است. این فروشگاه با تکیه بر ضمانت اصالت کالا و ارسال سریع و مشاوره رایگان پیش از خرید یکی از معتبرترین فروشگاه‌های اینترنتی کشور به‌شمار می‌رود.
استفاده از مطالب فروشگاه اینترنتی شیمی فقط برای مقاصد غیرتجاری و با ذکر منبع بلامانع است. 1404 کلیه حقوق این سایت متعلق به شیمی گلس می‌باشد.
طراحی و توسعه توسط حسین بذرافکن
